Çocuklarda Tırnak yeme
Dr. Emre Bıkmaz
Çocuklarda tırnak yeme sık görülen bir alışkanlıktır. Elleri devamlı ağızlarında olunca, aileleri çocuklarının mikrop kapıp hastalanacağından endişe ederler. Kimi zaman da çocuklarında parazit olduğu endişesine kapılırlar. Sebebi çoğunlukla psikolojik olan tırnak yeme alışkanlığı genellikle 5 yaşından büyük okul öncesi dönemdeki çocuklarda görülmekle birlikte, nadiren 2 yaşında bile rastlanabilmektedir. Çocuklar tırnak yemeyi daha ziyade çevrelerindeki başka çocuklardan veya yetişkinlerden öğrenir. Öğrenilmiş bir davranış modeli olan tırnak yeme, sonrasında çocukta bir çeşit kendini rahatlatma yöntemi olarak yerleşip alışkanlık haline dönüşür. Zira çocuklar aslında yetişkinlerin zannetlikleri ve belki olmasını arzuladıkları gibi dünyadan bihaber değildirler ve hatta kimi zaman onlardan çok daha fazla kaygılı ve stres altında olabilirler. İşte size tırnak yemenin bir nedeni.. Çocuklar bir yerde yetişkinler kadar uzun süre oturamazlar. Beklemeye tahammülleri yoktur. Bekletilmekten ve bir ortamda yalnız başlarına bırakılmaktan hiç haz etmezler. İşte size diğer bir neden.. Çocuklar işte sırf bu basit nedenlerden dolayı kendilerine en basit rahatlatma yöntemi olarak, çevredeki pekçok kişiden görüp öğrendikleri tırnak yemeyi şak diye kaparlar. Ancak bu kadar kolay kazanılan bu alışkanlık, o kadar kolay bırakılamaz. Zira çocuğu rahatsız eden, strese sokan nedenler de bir taraftan devam etmektedir. Ufak streslere, sıkılan canlara bağlı azıcık tırnak yeme kaçamakları mazur görülebilse de, tırnak yemeyi her zaman küçümsememek de gerekir. Aşırı tırnak yiyen bir çocukta artık çizme biraz aşılmış olabilir. Bu artık basit bir alışkanlık olmaktan çok, maalesef artık gerçek bir psikolojik rahatsızlığın habercisi olabilir. Örneğin çocuğunuzdaki "kaygı (anksiyete) bozukluğu" çok fazla olup profesyonel bir yardım almayı gerektiriyor olabilir. Çocuğunuz dürtülerinin mahkumu olmuş ve otokontrolünü tümüyle yitirmiş olabilir. Tırnaklarını yiyen çocuğunuz hem biraz hareketli olduğu, hem de derslerini dikkatlice dinleyemediği için öğretmeninden şikayet alıyorsanız, çocuğunuzda "hiperaktivite-dikkat eksikliği" (HADES) sözkonusu olabilir. Çocuğunuz sürekli tekrarlayan hareketler yapıyorsa, gereksiz şeylere kafasını çok takıyorsa, "obsessif-kompulsif bozukluk" gibi başka psikolojik problemlerin de belirtisi olabilir. Tabii böyle şüpheli durumlarda gerçek tanı için çocuk psikiyatrisi muayenesi sonrasında çocuk psikoloğu tarafından yapılacak "oyun terapisi" seanlarına katılmak ve hatta gerekiyorsa uygun bir medikal tedavi başlanması bazen kaçınılmaz olabilmektedir. Tırnak yeme, sonradan kazanılmış bir alışkanlık olduğu için genellikle geçicidir. Çoğu zaman ergenliğe girdikten sonra devam etse de, ergenliğin son döneminde kaybolur. Ancak tırnaklarını yiyen çocukta altta yatan gerçek bir psikolojik rahatsızlık varsa ve bu rahatsızlık farkedilmemiş, uygun profesyonel yardım alınmamış, çocuğun duygusal hissiyatına önem verilmemiş ve sıkıntıları giderilmemişse, o zaman bu bir alışkanlık değil, kalıcı ve rahatsız edici bir boyut kazanabilir.
Gelelim ailelerin üzerine düşen görevlere.. Gördünüz ki çocuğunuz tırnaklarını yemeye başlamış. Hemen bunu ona ve kendinize bir problem haline getirmeyin. Çocuğunuzu asla eleştirmeyin. Hele başkalarının yanındayken asla bu konuda bir şey söyleyip onu rencide etmeyin. Acımasız konuşmalar, çocuğun eline vurmalar veya onu cezalandırmalar ters teper ve bu kez daha beter tırnaklarını yer. Ebeveyn olarak siz rahatsız olmuş olabilirsiniz, ama çocuğunuzu asla kınamayın, tam tersine bu konuda onu rahat bırakın. Çünkü zaten bir şeylerden rahatsız olduğu için ve kendini rahatlatmak arzusuyla tırnaklarını yemiyor mu? O halde ailelere tavsiyem, sonucu düzeltmeye çalışmamaları, gerçek sebebi araştırıp bulmaya gayret etmeleridir. Öncelikli olarak kendinizi bir sorgulayın bakalım. Evde her şey güllük gülistanlık mı? Eşinizle sizleri çok seven çocuğunuzun göreceği ya da duyacağı şekilde mi tartıştınız? Boşanma veya ölüm gibi bir nedenden dolayı çocuğunuz çok sevdiği bir yakınını mı kaybetti? Çocuğunuzun çok sevdiği biri hasta mı oldu? Çocuğunuza bir kardeş dünyaya getirdiniz de artık o tek olmanın, bütün sevgi pastasını tek başına tüketmenin huzuru, yani o eski şımarık güzel günleri bir anda sona mı erdi? Belki sırf bu yüzden tırnak yemeye veya yatak ıslatmaya veya yemek yememeye başlamış olamaz mı? Tamam, haklısınız. Çocuğunuza tabii ki doğruları öğretmek sizin vazifesiniz. O halde bunu bağırıp çağırmadan, sakın bir daha tırnaklarını yeme, yersen sana şunu yaparım veya şunu bir daha asla yapmam diyeceğiniz yere, alırsınız çocuğunuzu sakin ve başbaşa bir ortamda karşınıza ve sadece ama sadece yumuşak bir ses tonu ile ona tırnak yemenin zararlarından bahsedebilirsiniz. O kadar.. Çocuk stresli bir ortamda büyüyorsa, bu onun suçu mu? Onu bu dünyaya getiren sizlerseniz, evdeki stresi sona erdirmek de sizin vazifeniz. Eğer yapamıyorsanız, profesyonel bir destek alabilirsiniz. Çocuk rahat olsa zaten tırnağını yemezdi. Evdeki stres bitmeden, çocuk başka türlü nasıl rahatlasın ki? Tam da tırnaklarını yerken suçüstü mü yaptınız? Asla ellerine vurmayın, eleştirmeyin, kızmayın. Ellerini başka şeylerle meşgul etmek, her zaman iyi bir fikirdir. Gel birlikte resim yapalım, boyama yapalım, oyun hamuru oynayalım diyebilirsiniz veya bir oyuncağın eğitici yönünü tam da onun elindeyken ona öğretebilirsiniz. Ailelere yine bir sorum olacak: Kızmak yerine, hiç ödüllendirmeyi denediniz mi? Kızmanın bir bumerang gibi yine size gerisin geriye boş neticelerle döndüğü ortadayken, acaba ufak bir ödül çocuğunuzu motive edip bu alışkanlığından kurtarabilir mi? Çocuğunuzla güzelce, büyük adammış gibi konuşun. Bak siz böyle davrandıkça, onu muhatap aldıkça o da size nasıl adım atacak göreceksiniz. Onu zorlamadan onunla anlaşma yoluna gidin. Odasına sevdiği çizgi film karekterleri veya hayvan resimleri olan bir takvim alın veya ona bir günlük hediye edin. Tırnak yemediği her gün için bu takvimi veya günlüğü renkli çıkartmalarla süsleyin. Bunu kumbarasına para atarak veya farklı ödüllendirmelerle de deneyebilirsiniz. Yeter ki onu motive edebilin.. Çocuğunuzdaki tırnak yemenin boyutu tırnaklarını kanatacak, tırnak derilerini soyacak hale gelmişse, çocuğunuzda bu rahatsızlığa eşlik eden başka problemler olduğundan kuşkulanıyorsanız mutlaka bir doktora gitmelisiniz. Örneğin yatak ıslatma, uyku problemleri, yoğun kaygı, saç-deri yolma gibi durumlarda mutlaka işin uzmanından profesyonel destek almalısınız.
Uzm. Dr. Yunus Emre BIKMAZ
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Kudret International Hospital
