Bartın'a Has 6 Lezzet Tescillendi

Akın'dan 8 yemeğe tescil müjdesi
Bartın Belediyesi sadece Bartın'da yapılan ve yöresel olan Ağda Tatlısı, Tatlı Böreği, Beyaz Baklava, Kabak Burma Tatlısı, İncir Dondurma Tatlısı ve Pirinçli Mantının tescilini aldı. Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alan yemeklerin tanıtımını yapan Bartın Belediye Başkanı Cemal Akın, Bartın'ımızın değerlerinin markalaşmasının çok önemli olduğunu ifade etti. Başkan Akın, bundan sonraki süreçte de yine Bartın'a has 8 yemeğin daha tescil ettirilmesi için çalışmalara başlayacaklarını söyledi.

Bartın Belediye Başkanı Cemal Akın'ın talimatı doğrultusunda Bartın Belediyesi tarafından başlatılan çalışmalar sonucunda turizm, kültür ve tarih şehri olan ilimizin yöresel yemek ve tatlıları 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunun kapsamında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillendi. Bartın Belediyesi, girişimleriyle kentin damak zenginliğini öne çıkarmak amacıyla yöresel lezzetleri arasında yer alan 5 tatlı ve bir yemeği Türk Patent ve Marka Kurumunca tescilleterek resmiyete kavuşturdu. Yine Bartın'a özgü 8 yemek için de başvuruda bulunulacağı ifade edildi. Bartın'ın kendine has Bartın Ağda Tatlısı, Bartın Tatlı Böreği, Bartın Beyaz Baklavası, Bartın Kabak Burma Tatlısı, Bartın İncir Dondurma Tatlısı ve Bartın Pirinçli Mantısı gibi yöresel yemek ve tatlılarının tescillenmesiyle birlikte şehrimizin turizmi, tarihi ve kültürel değerlerinin yanı sıra bu özgün lezzetleriyle de birçok ziyaretçiye ev sahipliği yapması bekleniyor.
Akın: “Şehrin kimliğini ortaya çıkarıyoruz”
Tescil işlemelerinin resmiyete kavuşmasının ardından Emekliler Evi'nde Bartın'daki gazetecilerle bir araya gelen Bartın Belediye Başkanı Cemal Akın, Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alınan yöresel yemek ve tatlıları tanıttı. Bartın'ın değerlerinin tescillenmesinden duyduğu memnuniyeti dile getiren Akın, emek veren herkese teşekkür etti. Belediye Başkan Yardımcılar Erol Demirkoparanoğlu ve Necmi Balık'ın da yer aldığı tanıtımda Akın, konuşmasında şu ifadeleri kullandı:
“Göreve geldiğimiz günden buyana şehrimizin tarihi ve kültürel değerleriyle ilgili çok sayıda çalışma gerçekleştirdik. Bartın'a yeni değerler katabilme adına projelerimizi ortaya koyduk. Mevcut birçok değerini de korumak için gerekli önlemler aldık. İlimizdeki tarihi değerlerimizin restorasyonu ve inşasını gerçekleştirdik. Şehrin kimliğini ortaya çıkartmak için projeler ürettik.
“65 tane Bartın'a has yemeğimiz var”
Tüm bu çalışmalarımızın yanı sıra şehrimizin yöresel mutfağına sahip çıkma adına da gerekli adımları attık. Bildiğimiz 65 adet Bartın'a has yemeğimiz var. Zaman zaman bu yemeklerin sunumunu gerçekleştirdik. Şimdi de bu yemeklerin coğrafi işaretlerini almak için çalışma gerçekleştiriyoruz. 150 yıldır üretilen ve ilimize has bir tatlı olan Bartın Ağda Tatlısı, Bartın Tatlı Böreği, Bartın Beyaz Baklavası, Bartın Kabak Burma Tatlısı, Bartın İncir Dondurma Tatlısı ve Bartın Pirinçli Mantısı gibi yöresel yemek ve tatlılarının tescillenmesi için Türk Patent ve Marka Kurumuna başvurularımızı yaptık. Gelinen süreçte ciddi emekler sonucu 6 yöresel lezzetimize Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alarak, resmiyete kavuşturduk. Bu belgeyi almamız 3 yıl sürdü.
“8 yemek için daha başvuruda bulunacağız”
Bundan sonraki süreçte de Pumpum Çorbası, Bartın Tarhanası, Bartın Ispıt Yemeği, Maydanoz Dolması, Halışka, Katı Yoğurtlu Kulaklı Makarna, Bartın Gözlemesi ve Şapşap Köfte gibi şehrimize has olan yemeklerimiz için başvuruda bulunacağız. Bartın Belediyesi olarak şehrimizin mutfağına sahip çıkma noktasında elimizden geleni yapıyoruz. Bartın'ımızın değerlerinin markalaşması bizler için çok önemli. Geleneksel tatlı ve yemeklerimizin korunması ve unutulmaması adına önemli bir çalışma oldu. Bu yöresel lezzetlerin tescillenmesi şehrimizin kültürünün ve yemeklerinin duyurulmasına da büyük bir katkı sağlayacaktır. Bu süreçte emeği geçen herkese teşekkür ediyor, hayırlı uğurlu olmasını diliyorum.”

Bartın Ağda Tatlısı'nın Özellikleri
Tescillenen yöresel lezzetlerin özellikleri ve üretim metotları ile ilgili de ayrıntılı bilgi veren Başkan Akın, şu ifadeleri kullandı; “Bartın Ağda Tatlısı; çöven otu kökü, kristal şeker, limon tuzu ve su ile hazırlanan, beyaz renkte ve macun kıvamında bir tatlıdır. Bartın Ağda Tatlısı ilk olarak Ağdacı köyünde üretilmeye başlamış, geleneksel olarak tahta sandıklar içinde sokaklarda seyyar bir şekilde satışa sunularak zamanla tüm Bartın'a yayılmış ve Bartın Ağda Tatlısı olarak ün kazanmıştır.
Üretim Metodu
Çöven suyu hazırlanmasında kullanılacak çöven otu kökleri toz ile topraktan ayırmak ve burukluğunu gidermek amaçlarıyla 2 gece suda bekletilir. 2 kg çöven otu köküne 40 litre su ilave edilerek 1 saat kaynatılır. Kaynatma işlemi için kalaylanmış bakır kazanlar kullanılır. Kazan içindeki sıcaklık 115˚C'ye ulaşıncaya kadar 60 dakika süreyle kaynatma işlemine devam edilir ve ardından demlenmeye bırakılır. 1,5 – 2 saat demlendikten sonra açık çay rengini aldığında çöven suyu kullanıma hazır hale gelir. Karışımın içinden çöven otu kökleri alınıp suyu, ince süzek ya da tülbent ile süzülür. Elde edilen su, kabuğu alınmış pür çalısı ile köpük haline getirmek için 1 – 1,5 saat çırpılır. Köpüğün kıvamının uygunluğunu anlamak amacıyla tahta kürekle bir miktar köpük alınır, köpük kolayca küreğe yapışmadan düşüyorsa kıvama gelmiştir. 20 kg toz beyaz şeker, 2 litre su ve 20 gram limon tuzu kullanılarak kıvama gelen şerbet 30 – 40 dakika soğumaya bırakılır.
Bartın Ağda Tatlısı'nın Yapılışı
Soğutulan şerbete, hazırlanan köpük ilave edilir ve tahta bir kürekle alt tarafının sararmaması amacıyla dibinden kaldırılarak 1,5 – 2 saat boyunca karıştırılır. Son aşamada, ürünün macun kıvamında, yapışkan ve renginin beyaz olması gerekir. Bartın Ağda Tatlısı, gıda ile temasa uygun kaplarda satışa sunulur.
Bartın Beyaz Baklavası'nın özellikleri
Bartın Beyaz Baklavası, iç harcı ceviz ve nişastadan oluşan ve hazırlığı tamamlanıp eşkenar dörtgen şeklinde kesilip bir gece kurumaya bırakılıp ertesi gün üzerine eritilmiş tereyağı gezdirildikten sonra fırında üzerinin kızarmasını önleyecek şekilde 2-3 saat pişirilerek hazırlanan tatlıdır. Bartın'da yaklaşık 100 yıl öncesine kadar hemen her evin bahçesinde, evin ekmeğini yapmak için bulunan küçük fırınlarda, yörenin özel tatlısı olan Bartın Beyaz Baklavası yapılırdı. Bölgenin kültürel ve ekonomik bir değeri olarak günümüzde de üretimi aynı şekilde devam eden Bartın Beyaz Baklavasının yöre ile ün bağı oluşmuştur.
Üretim Metodu
Hamuru için; 1 kg buğday unu, 3 adet yumurta, 200 ml (bir su bardağı) süt, 50 gram yoğurt (tercihen), 200 ml (bir su bardağı) su, 50 gram (½ çay bardağı) sıvı yağ, 500 gram tereyağı ve 200 gram nişasta gerekiyor. İç harcı için; 600 gram ceviz içi ve 200 gram nişasta kullanılırken, şerbetin de ise; 800 gr (4 su bardağı) şeker, 800 ml (4 su bardağı) su ve 1-2 damla limon suyu ile yapılıyor. Hamur hazırlanırken önce un, yumurta, süt ve sıvı yağ ile kulak memesi yumuşaklığında bir hamur elde edilir. Tercihen hamur karışımına yoğurt da eklenebilir. 10 dakika dinlendirildikten sonra hamur mandalina büyüklüğünde parçalara ayrılarak nişasta yardımı ile baklava hamuru inceliğinde açılan hamurun, arkasından yazı okunabilecek kadar ince açılması gerekir.
İç Harcının ve Şerbetin Hazırlanması
İri çekilmiş 600 g ceviz ile 200 g nişasta karıştırılır. Yağlanmış tepsiye, arasına iç koymadan açılan yufkalardan üç kat üst üste konulur. Diğer açılan hamurlar temiz bir bez üzerine serilerek hafif kurutulur. Dördüncü yufkadan itibaren her kata ceviz ve nişastadan oluşan iç harç serpilerek kat kat konulur ve bu işlem on adet yufka kalana kadar devam edilir. Kalan on adet yufka aralarına iç harcı konulmadan üst üste serilir. Sonra eşkenar dörtgen şeklinde kesilir ve bir gece kurumaya bırakılır. Ertesi gün üzerine eritilmiş 500 g tereyağı gezdirilir. Tereyağı dilimlerin arasına kadar dolar. Sonra fırında 150°C – 175°C de üzerinin kızarmasını önleyecek şekilde 2-3 saat kontrollü bir şekilde pişirilir. Derin bir tencereye 800 g (4 su bardağı) şeker, 800 ml (4 su bardağı) su konulur ve ocak üzerinde karıştırılarak yarım saat kaynatılır. Sonra 1-2 damla limon suyu sıkılarak 5 dakika daha kaynatıldıktan sonra ocağın altı kapatılır. Şerbet koyu kıvamlı olmalıdır. Hazırlanan şerbet soğumaya bırakılır. Fırından çıkarılan baklavanın ilk sıcaklığı geçtikten sonra önceden hazırlanan soğuk şerbet üzerine gezdirilir ve şerbetin çekmesi sağlanır. Soğuduktan sonra servise hazır olur.
Bartın İncir Dondurma Tatlısı'nın Ayırt Edici Özellikleri
Bartın İncir Dondurma Tatlısı/Bartın İncir Donduması, tercihen manda sütü, kuru incir ve şeker kullanılarak yapılan yörenin önemli kültürel değeridir. Bartın yöresi insanlarının lezzet konusundaki ustalıkları ve yaratıcılığı ile Bartın İncir Dondurma Tatlısı / Bartın İncir Donduması geçmişten gümünüze ulaşmıştır. Bartın İncir Dondurma Tatlısı / Bartın İncir Dondumasının yöreyle ün bağı bulunmakta olup geleneksel yöntemle üretilmektedir.
Üretim Metodu
1,5 litre süt (tercihen manda sütü), 300 gram kuru incir, 200 g şeker ve 1 litre sıcak su kullanılarak yapılır. Önce süt alüminyum ya da krom kapta kaynatılır. İncirler küp şeklinde doğranır, doğranan incirler ayrı bir kaba alınarak üzerine 1 litre sıcak su konulup incirlerin yumuşaması sağlanır. Yumuşayan incirler sudan çıkarılarak bir kaba alınır, 50°C soğukluktaki süt bir kepçe yardımıyla kap dolana kadar ya da incirlerin büyüklüğüne göre incirleri geçmeyecek şekilde (tercihe göre) incirlerin üzerine konulur ve daha sonra incirler tahta kaşığın tersi ile ezilir. Tadına bakılarak incirin tatlılık durumuna göre şeker ilave edilir. Sonra bu karışım istenirse kaselere bölünerek veya bölünmeden üzerine tepsi kapatılıp bir bez yardımıyla sarılarak 2-3 saat uyumaya bırakılır. Sonra buzdolabına konularak 12 saat dinlendirilir ve servise hazır hale getirilir.
Bartın Kabak Burma Tatlısı'nın Ayırt Edici Özellikleri
Bartın Kabak Burma Tatlısı / Bartın Kabak Burması, bal kabağı ve ceviz ile hazırlanan hafif bir tatlıdır. Ürünün yöredeki tarihsel süreci araştırıldığında uzun yıllar önce her evin bahçesindeki küçük fırınlarda haftada bir ekmek yapmak için yakılıp ardından da Bartın Kabak Burma Tatlısı / Bartın Kabak Burmasının yapıldığı bilinir. Bartın yöresinin iklim koşullarında kabak ve cevizin bolca yetişmesi nedeniyle bu tatlı nesiller boyunca üretilmiştir. Bartın Kabak Burma Tatlısı / Bartın Kabak Burmasının ayırt edici özelliği açılan yufkanın içine balkabağı ve cevizden oluşan iç malzemesinin koyulup burma şeklinden ardışık tepsiye dizilip pişirildikten sonra üzerine şerbetinin dökülmesi yöntemi yöreye özgüdür. Bu nedenle yöre adı ile meşhur olmuştur.
Üretim Metodu
Hamuru için; 1 kg un, 3 adet yumurta, 500 ml. ılık su ve 250 g nişasta kullanılıyor. İç harcı; ½ tatlı kabak (orta boy kabak için), 250 g (bir kase veya su bardağı) iç ceviz, 250 g margarin ya da tereyağı ve 250 g toz şeker ile yapılıyor. Şerbetinde ise 750 g (3 su bardağı) toz şeker, 600 ml su ve ½ limon kullanılıyor. Hamur yapılırken önce un içine 3 yumurta kırılıp yeteri kadar ılık su ile yoğurularak kulak memesi yumuşaklığında özlü bir hamur elde edilir. Hamur 10 dakika dinlendirildikten sonra 5 eşit parçaya bölünerek 250 g nişasta eşit olarak kullanılarak hamurlar yufka şeklinde açılır ve bir örtüye yayılır, tekrar dinlenmeye bırakılır. İç harcı hazırlanırken de tatlı kabağın kabukları soyulup içi temizlendikten sonra kalın bir rende ile rendelenir. Daha sonra bu rendelenen kabaklar iki el arasında sıkılarak fazla suyu alınır. Kabağın içine havanda dövülen ceviz içi ve bir bardak toz şeker katılıp karıştırılarak hazırlanır.
Bartın Kabak Burma Tatlısı / Bartın Kabak Burmasının Yapılışı
Her bir yufka ayrı ayrı ortadan ikiye kesilerek uzun olan kısma, beş eşit parçaya bölünen iç harcı konulur ve sıkıca dürülerek rulo haline getirilir. Önceden yağlanan tepsiye ortasından başlanarak daire şeklinde sararak yerleştirilir. Diğer yufkalarda aynı şekilde birbirini takip ederek dizilerek tepsi doldurulur. Üzerine eritilmiş margarin ya da tereyağı gezdirilir veya varsa fırça ile yedirerek sürülür. 180°C fırında fan çalıştırmadan alt ve üstü kızarıncaya kadar 45-50 dakika pişirilir. Şerbetin yapılırken derin bir tencereye 750 g şeker, 600 ml su ilave edilerek şeker eriyinceye kadar 15 dakika ocak üzerinde karıştırılarak yarım saat kaynatılır. 1-2 damla limon suyu eklenerek 5 dakika daha kaynatılır sonra ocağın altı kapatılır ve şerbet soğumaya bırakılır. Fırından çıkarılan kabak burmasının, ilk sıcaklığı geçtikten sonra daha önceden hazırlanan soğuk şerbet üzerine gezdirilir. Üzerine bir bez örtülerek şekerin çekmesi sağlanır. Bartın Kabak Burma Tatlısı / Bartın Kabak Burması soğuduktan sonra kare ya da verev kesilerek servise hazır hale getirilir.
Bartın Pirinçli Mantısı'nın Özellikleri
Bartın Pirinçli Mantısı, börek hamuru inceliğinde açılıp kare şeklinde kesilen hamur parçalarına pirinçli iç harcı eklenerek hazırlanan yöresel mantıdır. Bartın yöresi yemek kültürü bakımından çeşitlilik gösterir. Yörenin coğrafi yapısı ve insan faktörünün etkisiyle bu değerler varlığını sürdürmektedir. Bartın Pirinçli Mantısının özelliği hamurunun börek hamuru inceliğinde açılması, iç harcında pirincin kullanılması, mantı formunun uçlardan birleştirilip bohça şeklinin verilmesi, ters çevrilerek yağlanmış tepsiye dizilip ocak üzerinde alt üst çevrilerek mantıların dış yüzeyleri sertleşene kadar kızartılmasıdır. Bunlara ilaveten pişen mantı üzerine sıcak tavuk veya et suyu dökülüp üzeri kapatılıp mantılar suyunu çekene kadar pişirilmesi ile birlikte üzerine erimiş tereyağı dökülerek sade ya da tavuk parçaları konularak veya yoğurt ile üç farklı şekilde servis edilmesidir.
Üretim Metodu
Hamuru için; 1 kg. buğday unu, 3 yumurta, 10 g (bir tatlı kaşığı) tuz ve 500 g ılık su kullanılır. İç harcı için; 500 g kıyma, 3 kuru soğan 250 g pirinç, 60 g (bir bağ) maydanoz, 10 g tuz,10 g karabiber, 100 ml. (bir çay bardağı) su, 15 g (bir yemek kaşığı) tereyağı, 20 ml. (iki çorba kaşığı) sıvıyağ ve 3-5 su bardağı tavuk ya da et suyu (tepsi büyüklüğüne göre, mantıların üzerini örtecek kadar) kullanılır. Hamur hazırlanırken un, yoğurmak için bir kaba koyulur ve ortasına bir çukur açılıp yumurtalar eklendikten sonra yoğurmaya başlanır. Suyu 2-3 seferde hamura yedirerek yoğurmaya devam edilir. Hamur ele yapışmayacak kıvama geldiğinde 5 eşit parçaya ayırılarak yuvarlanır ve üstü kapanarak dinlenmeye bırakılır. İç harcının yapılırken yanan ocaktaki tavaya sıvı yağ ve tereyağı konulur, tereyağı eriyince küp şeklinde doğranmış soğanlar eklenerek kavurulur. 5 dakika sonra kıyma ve karabiber ile tuz eklenir ve kavurmaya devam edilir. Bu karışımın içine önceden yıkanıp hazırlanmış olan pirinç ve sonrasında da su ilave edilir. Karışım suyunu çektikten sonra ince doğranmış maydanozlar eklenerek iç harç kenara alınır.
Bartın Pirinçli Mantısının Yapılışı
Dinlenmeye bırakılmış 5 adet hamur tek tek oklavayla açılır. Açarken yapışmaması için de un kullanılır. Hamur standart mantı hamuru kadar kalın değil, börek hamuru inceliğinde olmalıdır. Açılan hamurlar 3-4 cm genişliğinde kare olarak kesilir. Kesilen hamurların ortasına hazırlanan iç harçtan birer tatlı kaşığı konularak karşılıklı köşeler birleştirilip bohça şekli verilir. Hazırlanan bohça şeklindeki hamurlar ters çevrilerek yağlanmış tepsiye dizilir ve ocak üzerinde alt üst çevrilerek mantıların dış yüzeyleri sertleşene kadar kızartılır. Pişen mantı üzerine sıcak tavuk veya et suyu dökülür. Başka bir tepsiyle üzeri kapatılarak kısık ateş üzerinde mantılar suyunu çekene kadar pişirilir. Üzerine erimiş tereyağı dökülerek tercihe göre sade, tavuk parçaları konularak ya da yoğurt ile tabakta ve sıcak olarak porsiyon şeklinde servis edilir.
Bartın Tatlı Böreği Ayırt Edici Özellikleri
Bartın Tatlı Böreği, Bartın halkı tarafından uzun yıllardır yapılan ve günümüzde hala sevilerek tüketilen bir tatlıdır. Bartın Tatlı Böreği yöre ile özdeşleşmiş olup yöre halkının özel günlerde yaparak tükettiği, en çok tercih edilen tatlılardan biridir. Sac üzerinde yaz aylarında toplu halde hazırlanan kuru yufkalar, börek üretimi için kış boyunca kullanılır. Bu kuru yufkaların arasına ceviz içi ve şeker serpiştirilip şerbet dökülerek hazırlanan Bartın Tatlı Böreği adını; kullanılan şerbete yörede “tat” denilmesinden alır.
Üretim Metodu
Kuru yufka yapılırken 80 adet kuru yufka için 5 kg buğday unu, 3 litre su ve 30 g tuz kullanılır. Buğday unu, su ve tuz karıştırılarak ele yapışmayacak bir kıvama gelene kadar yoğurulur. Oluşan hamur her biri 80 g olan 80 parçaya bölünür. Her bir parçayı açarken yapışmaması için un kullanılarak, oklava yardımıyla yuvarlak şekilde açılır. Bu parçalar önceden ısıtılmış taş sacın üzerinde arkalı önlü çevrilerek pişirilir. Yufka kaskatı halini alınca pamuklu bir beze sarılarak daha sonra kullanılmak üzere yıl boyunca saklanabilir. Şerbetin (tadın) yapılırken de 1 tepsi tatlıda kullanılacak şerbet için1 kg toz beyaz şeker, 3 damla limon suyu ve 800 ml su (yaklaşık 4 bardak) kullanılır. 1 kg toz beyaz şeker, 4 bardak su, 3 damla limon suyu karıştırılıp, ortalama yarım saat kaynatılarak açık bal rengi halinde koyu bir şerbet elde edilir. Koyu şerbetten kasıt, şerbetin renginin açık bal rengi haline gelmesidir.
Bartın Tatlı Böreğinin Yapılışı
1 tepsi tatlı için 6 adet kuru yufka, 65 g toz beyaz şeker, Yarım kilo ceviz içi, 800 ml su (yaklaşık 4 bardak) ve 30 g tereyağı kullanılır. Kuru yufkalar teker teker su ile ıslatılarak ve üzerlerine bir bez konarak ortalama 10 dakika boyunca bekletilir. Böreğin pişirileceği 35 – 40 cm çapındaki tepsi, tereyağıyla yağlanır ve ilk yufka tepsiye serilir. Cevizler havanda dövülerek 65 g toz beyaz şeker ile karıştırılır. Yufka üzerine bir miktar tereyağı gezdirilir ve ceviz içi ile şeker karışımının 1/5'i serpilir. Her iki yufka arasına aynı işlem uygulanarak tüm yufkalar tepsiye yerleştirilir. Börek, üstü kızarıncaya kadar 20 – 30 dakika 200˚C'lik fırında pişirilir ve üstü kızardıktan sonra ters düz edilerek diğer yüzeyinin de kızarması sağlanır. Börek sıcakken kare şeklinde kesilir ve daha önce yapılıp soğutulan şerbet böreğin üzerine gezdirilerek dökülür. Bartın Tatlı Böreği soğuk olarak tüketilir.”